روانكاري، روشي است براي جلوگيري از اصطكاك و سايش سطوح متحركي كه روي يكديگر قرار مي گيرند. كار اصلي روغن روانکار، كاهش ميزان اصطكاك بين سطوح متحرك و ثابت است كه توسط روانكارها (انواع روغن، گريس و…) امكان پذير مي شود.
روغن روانکار
نقش و اهمیت روانکاردر ماشین آلات و موتورها
روانکار یک جزء حیاتی است که نقشی حیاتی در تضمین عملکرد روان و کارآمد ماشین‌آلات و موتورها در صنایع مختلف ایفا می‌کند.روغن روانکاری به عنوان یک مانع محافظ عمل می کند، اصطکاک را کاهش می دهد، گرما را از بین می برد و از سایش جلوگیری می کند. این مقاله به بررسی اهمیت روغن روانکار در ماشین آلات و موتورها، عملکردها، انواع آن و اهمیت نگهداری مناسب می پردازد.
کاربرد روانکار
کاهش اصطکاک: یکی از وظایف اصلی روغن روانکار به حداقل رساندن اصطکاک بین قطعات متحرک است. اصطکاک باعث تولید گرما می شود و می تواند منجر به سایش و آسیب زودرس شود و طول عمر ماشین آلات و موتورها را کاهش دهد.روغن های روانکاری یک لایه نازک بین سطوح ایجاد می کنند و به آنها اجازه می دهد بدون تماس مستقیم به آرامی سر بخورند.
اتلاف حرارت: ماشین آلات و موتورها در حین کار گرما تولید می کنند.روغن روانکار به عنوان یک واسطه انتقال حرارت عمل می کند و گرما را از اجزای حیاتی جذب و توزیع می کند. این به حفظ دمای عملیاتی بهینه و جلوگیری از گرمای بیش از حد کمک می کند که می تواند منجر به خرابی قطعات شود.
جلوگیری از سایش: اصطکاک مداوم بین قطعات می تواند باعث سایش و پارگی شود و در نتیجه باعث کاهش راندمان و افزایش هزینه های نگهداری شود. روغن روانکار یک لایه محافظ تشکیل می دهد که تماس فلز با فلز را به حداقل می رساند، بنابراین طول عمر قطعات متحرک را افزایش می دهد.
محافظت در برابر خوردگی و زنگ زدگی: روغن های روانکار یک سد محافظ ایجاد می کنند که از اجزاء در برابر رطوبت و عوامل خورنده محافظت می کند. این حفاظت به ویژه برای ماشین آلات و موتورهایی که در معرض شرایط محیطی سخت قرار دارند یا برای مدت طولانی نگهداری می شوند، مهم است.
حذف آلاینده ها: روغن روانکار همچنین می تواند به عنوان یک عامل تمیز کننده عمل کند، ذرات و آلاینده هایی را که ممکن است وارد سیستم شوند، جذب و معلق کند. این ناخالصی ها در غیر این صورت می توانند به سایش قطعات و کاهش عملکرد کمک کنند.
دسته بندی روغن روانکار
- روغن روانکار معدنی
روغن روانکار معدنی از نفت خام از طریق فرآیند پالایش به دست می آید. این اساسی ترین شکل روغن های روانکار است و به طور گسترده در دسترس و مقرون به صرفه است.
ویژگی ها: روغن های معدنی خواص روانکاری و پایداری دما را برای بسیاری از کاربردها فراهم می کنند. با این حال، عملکرد آنها را می توان در شرایط دمای بالا یا شدید به دلیل مقاومت کمتر در برابر اکسیداسیون و شکست حرارتی محدود کرد.
کاربردهای رایج: روغن‌های روانکار معدنی معمولاً در موتورهای روزمره، ماشین‌آلات و کاربردهای استفاده می‌شوند، که نیازهای عملکرد شدید حیاتی نیست.
- روغن روانکار مصنوعی:
روغن های روانکار مصنوعی از نظر شیمیایی از پایه های مختلف برای دستیابی به ویژگی های عملکرد خاص مهندسی شده اند.
ویژگی ها: روغن های روانکار مصنوعی عملکرد بهتری نسبت به روغن های روانکار معدنی دارند. آنها دارای پایداری عالی در دمای بالا، سیالیت در دمای پایین و مقاومت در برابر اکسیداسیون هستند که به افزایش عمر مفید آنها کمک می کند. آنها همچنین کنترل ویسکوزیته بهتری را در طیف وسیعی از دماها ارائه می کنند.
کاربردهای متداول: روغن های مصنوعی در موتورهای با کارایی بالا، موتورهای هوانوردی، اتومبیل های مسابقه ای، ماشین آلات سنگین و تجهیزات صنعتی در معرض دماهای شدید و شرایط سخت استفاده می شوند.
- روغن روانکار نیمه سنتتیک (ترکیب مصنوعی):
روغن های روانکار نیمه سنتتیک ترکیبی از روغن های پایه معدنی و مصنوعی هستند که مزایای هر دو را با هم ترکیب می کنند.
ویژگی ها: این روغن ها عملکرد بهتری نسبت به روغن های معدنی معمولی بدون هزینه روغن های مصنوعی کامل دارند. آنها پایداری دما، مقاومت در برابر اکسیداسیون و عملکرد کلی روغن کاری را ارائه می دهند.
کاربردهای متداول: روغن‌های روانکار نیمه مصنوعی معمولاً در خودروها و ماشین‌هایی استفاده می‌شوند که به کارایی بالاتری نسبت به روغن‌های معدنی نیاز دارند، اما در مواردی که روغن‌های مصنوعی کامل ممکن است به دلیل الزامات کاربرد خاص و ملاحظات بودجه غیر ضروری تلقی شوند
- -روغن های روانکار گیاهی:
روغن های گیاهی همچنین می توانند به عنوان روانکار در کاربردهای خاصی استفاده شوند.روانکار های گیاهی که اغلب به عنوان روانکار های زیستی یا روغن های زیستی شناخته می شوند، از منابع تجدیدپذیر مانند دانه های گیاهی و آجیل به دست می آیند. این روغن ها مزایای متعددی را ارائه می دهند و به عنوان جایگزین های سازگار با محیط زیست برای روانکار های سنتی بر پایه نفت مورد توجه قرار گرفته اند.
ویژگی ها:
روغن‌های گیاهی از گیاهان به دست می‌آیند که آنها را در مقایسه با سوخت‌های فسیلی به یک منبع پایدار و تجدیدپذیر تبدیل می‌کند. روغن های گیاهی نسبت به روغن های نفتی زیست تخریب پذیرتر هستند، که می تواند به کاهش اثرات زیست محیطی در صورت نشت کمک کند. این روغن ها در مقایسه باروانکار های معمولی سطح سمیت پایین تری دارند که هم برای کاربران و هم برای محیط زیست ایمن تر هستند. تولید روغن های گیاهی به طور کلی منجر به انتشار گازهای گلخانه ای کمتر در مقایسه با استخراج و تصفیه روغن های بر پایه نفت می شود.
دسته بندی بر اساس کاربرد
روغن های روانکار را می‌توان بر اساس استانداردهای صنعتی طبقه‌بندی کرد، مانند API (موسسه نفت آمریکا) برای روغن‌های موتور خودرو، ISO (سازمان بین‌المللی استاندارد) برای روغن‌های صنعتی و AGMA (انجمن تولیدکنندگان دنده آمریکا) برای روغن‌های دنده.
روغن های صنعتی را می توان بر اساس عملکرد و کاربردهای خاص آنها در صنایع مختلف طبقه بندی کرد. در اینجا چند طبقه بندی رایج روغن های صنعتی آورده شده است:
- 1. روغن های هیدرولیک:
در سیستم های هیدرولیک برای انتقال نیرو، کنترل حرکت و روانکاری اجزا استفاده می شود. طبقه بندی شده بر اساس ویسکوزیته، مواد افزودنی ضد سایش، و سازگاری با اجزای هیدرولیک. بر اساس گرید های ISO ، VG و مشخصات خاص سازنده معمولاً برای طبقه بندی استفاده می شود.
- 2. روغن دنده:
در انواع گیربکس ها، کاهنده ها و گیربکس ها برای کاهش اصطکاک و سایش استفاده می شود. طبقه بندی بر اساس ویسکوزیته، ظرفیت باربری و الزامات کاربردی، AGMA، ISO VG، و طبقه بندی های خاص سازنده رایج هستند.
- روغن های کمپرسور:
در کمپرسورهای هوا برای تامین روغن کاری، خنک کننده و محافظت از آب بندی استفاده می شود. طبقه بندی بر اساس ویسکوزیته، پایداری اکسیداسیون و سازگاری با مواد کمپرسور انجام می شود.
- 4. روغن های توربین:
در توربین ها از جمله توربین های بخار، گاز و هیدرولیک برای کاهش اصطکاک و مدیریت گرما استفاده می شود. بر اساس ویسکوزیته، پایداری اکسیداسیون و مقاومت در برابر کف طبقه بندی می شود.
- 5. سیالات انتقال حرارت:
برای انتقال گرما در فرآیندهای صنعتی از جمله سیستم های گرمایش و سرمایش استفاده می شود. طبقه بندی بر اساس پایداری حرارتی، راندمان انتقال حرارت و سازگاری با مواد سیستم انجام می شود.
6.روانکار های ماشین ابزاز یا کشویی:
برای روغن کاری سطوح کشویی مانند ماشین ابزار و ریل ها استفاده می شود. بر اساس ویسکوزیته، چسبندگی و خواص ضد سایش طبقه بندی می شود.
- 7. سیالات فلزکاری:
در فرآیندهای ماشینکاری و فلزکاری برای خنک کردن، روغن کاری و شستشوی تراشه ها استفاده می شود. بر اساس کاربردهای خاص به دسته هایی مانند سیالات برش، سیالات سنگ زنی، سیالات شکل دهنده و کشش طبقه بندی می شود.
- 8. روغن های ضد زنگ:
برای محافظت از سطوح فلزی در برابر خوردگی در هنگام ذخیره سازی و حمل و نقل استفاده می شود. طبقه بندی بر اساس خواص جابجایی آب، استحکام فیلم و مدت زمان حفاظت انجام می شود.
- روغن های کوئینچ:
در فرآیندهای عملیات حرارتی برای خنک کردن سریع قطعات فلزی گرم شده برای دستیابی به خواص مطلوب استفاده می شود. طبقه بندی بر اساس نرخ خنک کننده، نقاط اشتعال، و پایداری اکسیداسیون انجام می شود.
- روغن های عایق الکتریکی:
در ترانسفورماتورهای الکتریکی برای ایجاد عایق و اتلاف حرارت استفاده می شود. طبقه بندی توسط خواص الکتریکی، پایداری اکسیداسیون، و سازگاری با مواد ترانسفورماتور انجام می شود.
11.روانکار های نساجی:
در ماشین آلات نساجی برای کاهش اصطکاک و سایش در فرآیند تولید الیاف و نخ استفاده می شود. طبقه بندی بر اساس سازگاری با الیاف، مقاومت در برابر دما و خواص آنتی استاتیک انجام می شود.
اهمیت نگهداری صحیح
تعویض منظم روغن: تعویض به موقع روغن برای حفظ کیفیت و کارایی روانکار ضروری است. با گذشت زمان، روغن می تواند تجزیه شود، ویسکوزیته خود را از دست بدهد و با زباله آلوده شود. تعویض منظم روغن به اطمینان از روانکاری مناسب و افزایش عمر ماشین آلات کمک می کند.
نظارت بر سطوح روغن: ماشین آلات و موتورها باید برای اطمینان از سطح مناسب روغن نظارت شوند. سطح پایین روغن می تواند منجر به روانکاری ناکافی و افزایش اصطکاک شود که به طور بالقوه باعث آسیب می شود.
تعویض فیلتر: فیلترهای روغن نقش مهمی در حذف آلاینده ها از روغن دارند. تعویض منظم این فیلترها از تجمع زباله هایی که در غیر این صورت می توانند سیستم روغن کاری را به خطر بیندازند، جلوگیری می کند.
پیروی از دستورالعمل های سازنده: ماشین آلات و موتورهای مختلف الزامات روانکاری خاصی دارند که توسط سازندگان مشخص شده است. پیروی از این دستورالعمل ها تضمین می کند که نوع و درجه روغن صحیح استفاده می شود و عملکرد و طول عمر را بهینه می کند.
نتیجه:
روغن روانکار جزء ضروری برای عملکرد کارآمد و روان ماشین آلات و موتورها است. عملکردهای آن شامل کاهش اصطکاک، اتلاف گرما، جلوگیری از سایش، محافظت در برابر خوردگی و حذف آلودگی است. انتخاب نوع مناسب روانکار و حفظ آن از طریق تعویض منظم روغن، نظارت بر سطوح، و رعایت توصیه های سازنده گام های مهمی در به حداکثر رساندن طول عمر و عملکرد ماشین آلات و موتورها در صنایع مختلف است.